Tình trạng các cửa hàng thực phẩm thông báo hết hàng đang báo động tình trạng thiếu hụt nguồn cung ở khu vực châu Âu. Ở miền bắc Italy, các siêu thị đã hết sạch mì ống. Các hiệu thuốc ở Na Uy cũng báo đã hết thuốc iod. Tại Đức, các hiệp hội thương mại đang cảnh báo về tình trạng “Hamsterkäufe”- “mua sắm chuột đồng”, hay còn gọi là mua hàng trong hoảng loạn. Đây là tiếng lóng của Đức, dùng để chỉ hành vi tích trữ trong thời kỳ đại dịch và xuất phát từ thói quen nhét đầy thức ăn vào má dù không ăn hết của loài gặm nhấm.
Sabrina Di Leto, 50 tuổi, đến từ Lecco, phía bắc Milan, Italy cho biết: “Tôi đã mua 20 gói mì ống và vài kg bột mì vào tuần trước để chuẩn bị cho tình huống thiếu hụt mọi thứ”.
Bà cũng cho biết: “Chúng tôi cũng đang xem xét việc chuyển đổi phía sân sau ngôi nhà thành một vườn trồng rau và nuôi gà để tự cung tự cấp, trong trường hợp căng thẳng tiếp tục leo thang và nguồn cung cấp thực phẩm trở nên khan hiếm”.
Những người tiêu dùng đã có bài học về chuỗi cung ứng sau khi chứng kiến sự ảnh hưởng của dịch bệnh đối với thương mại toàn cầu. Giờ đây, họ đang lo lắng về viễn cảnh chiến sự gây ra chiến tranh lạnh, khiến “rổ bánh mì” Ukraine không còn đủ sức cung ứng cho toàn châu Âu.
Bánh mì có thể trở thành mặt hàng xa xỉ
Ukraine và Nga không chỉ là hai nhà cung cấp lúa mì quan trọng trên toàn cầu, mà còn là nguồn cung của các loại hạt như hướng dương, hạt cải dầu, hạt lanh và đậu nành dùng trong sản xuất dầu ăn và thức ăn chăn nuôi. Một nửa xuất khẩu dầu hướng dương toàn cầu đến từ Ukraine và 21% là từ Nga.
Theo Hiệp hội Công nghiệp Chế biến Hạt có dầu ở Đức, gần 90% hạt lanh chế biến ở EU đều là nhập khẩu. Họ cho biết, chiến sự tại Ukraine có khả năng gây ra tình trạng thiếu hụt dầu ăn và thức ăn chăn nuôi – hai nhu cầu “rất khó thay thế” trong ngắn hạn.
Giá bánh mì, mì ống và thịt ở Italy đang tăng dần. Quốc gia này nhập khẩu phần lớn lúa mì từ Đông Âu và 80% dầu hướng dương từ Ukraine, cũng như một lượng lớn ngô được sử dụng để làm thức ăn cho gia súc. Ở thành phố Milan, một ổ bánh mì hiện có giá tới 8 Euro (8,86 USD). Theo Coldiretti, tổ chức thương mại nông nghiệp quốc gia, giá bánh mì trong tháng 11 năm ngoái chỉ trung bình khoảng 4,25 Euro (4,7 USD).
 |
Tình trạng mua sắm tích trữ khiến các mặt hàng cơ bản như bột làm bánh mì, dầu ăn cũng trở nên khó kiếm tại một số khu vực của châu Âu. Ảnh: Getty Images |
Di Leto phàn nàn: “Thật nực cười khi bánh mì, vốn luôn là thức ăn của người nghèo, lại đang trở thành một thứ xa xỉ phẩm”. Bà cho biết đã dự trữ bột mì để tự nướng bánh và tiết kiệm tiền.
Các cửa hàng tạp hóa của Đức đã buộc phải phân chia các đợt bán dầu ăn nhằm ngăn chặn một đợt “Hamsterkäufe” khác. Tại các khu chợ, vốn có các kệ hàng bột mì và dầu ăn, thì nay đã trống trơn. Tình trạng này báo động đến mức, một siêu thị Penny ở Frankfurt phải đặt biển báo: "Hãy thể hiện tinh thần đoàn kết và nghĩ đến những người hàng xóm của bạn. Xin tránh tích trữ hàng hóa một cách không cần thiết!"
Lieselotte, một người tiêu dùng 85 tuổi, cho biết bà chỉ được phép mua một chai dầu hướng dương. Từng là người chứng kiến thời kỳ Thế chiến II tại Đức, bà tin rằng mình có sự chuẩn bị tốt hơn để chấp nhận sự thiếu thốn so với thế hệ trẻ. “Chúng tôi quen với tình cảnh này ngay từ thời thơ ấu. Nhưng giới trẻ ngày nay lại khác biệt, chúng vốn có tất cả mọi thứ”, bà nói.
Việc mua sắm trong hoảng loạn có vẻ khác biệt ở các nước Bắc Âu, nơi người dân lo ngại về tình cảnh giao tranh gần nhà máy Chernobyl của Ukraine có thể gây ra thảm hại hạt nhân. Tại Na Uy, người dân chạy đua mua thuốc iod - được sử dụng để chống lại ảnh hưởng của bức xạ. Theo truyền thông địa phương, hơn 1,7 triệu viên thuốc iod đã được bán trong những tuần gần đây và các hiệu thuốc sẽ không còn hàng cho đến tháng sau.
Những người nghèo sẽ chịu ảnh hưởng
Tuy vậy, không phải toàn bộ châu Âu đều xảy ra tình trạng mua sắm hoảng loạn. Nhà bán lẻ Carrefour, một hãng lớn ở Pháp, Tây Ban Nha và Italy, cho biết họ đã không phải trải qua tình trạng thiếu hụt ngay khi đại dịch bắt đầu. Một đại diện của Carefour cho biết: “Đã có một số người ở Pháp và ở Tây Ban Nha bắt đầu tích trữ dầu hướng dương. Nhưng nhìn chung, hành vi này vẫn ở mức thấp và thị trường đang hoạt động khá bình thường”.
 |
Giá bánh mì, mì ống và thịt đang tăng ở Italy. Quốc gia này vốn nhập khẩu phần lớn lúa mì từ Đông Âu. Ảnh: Bloomberg |
Tình trạng thiếu hụt nguồn cung nghiêm trọng sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn đến các nước nghèo – vốn phụ thuộc vào lúa mì nhập khẩu từ Ukraine và Nga. Jan Egeland, thuộc Hiệp hội Người tị nạn Na Uy, cảnh báo rằng Somalia nhập khẩu 90% lúa mì từ Ukraine và Nga.
“Với tình trạng giá lúa mì tăng cao và hạn hán ngày càng tồi tệ, số lượng người rơi vào cảnh nghèo đói sẽ sẽ bùng nổ”, ông chia sẻ trên Twitter.
Trong khi đó, tại Trung Đông, các quốc gia vốn nhập khẩu nhiều ngũ cốc cũng đang chuẩn bị tinh thần cho việc chi ngân sách nhiều hơn. Ví dụ như Ai Cập, quốc gia đang phải trợ cấp bánh mì cho 70 triệu người. Tại Lebanon và Tunisia, người dân địa phương còn cáo buộc các chủ cửa hàng vì tích trữ hàng hóa cơ bản để bán lại với giá cao hơn.
Các siêu thị ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi người tiêu dùng đang phải vật lộn với lạm phát tăng vọt, đã bán hết dầu hướng dương sau khi nhiều tin tức truyền thông cảnh báo rằng quốc gia này có thể đối mặt với tình trạng thiếu hụt.
Tại Tây Ban Nha, Luis Planas, Bộ trưởng Nông nghiệp đề nghị rằng, thay vì hoảng sợ mua dầu hướng dương, người dân nên sử dụng dầu ô liu. Đây là một sản phẩm mà quốc gia này đã xuất khẩu trong hơn hai thiên niên kỷ qua.
“Thiếu hụt dầu hướng dương không thực sự là một vấn đề, vì chúng tôi có các loại dầu thực vật khác. Chúng tôi có dầu ô liu”, ông nói. Đồng thời, ông cũng chỉ ra rằng cổ phiếu của một số nhà sản xuất dầu ô liu lớn đã tăng hơn 20% trong những tuần gần đây.
Một số nhà phân tích cũng chỉ ra một nhóm “đang hưởng lợi” khác - có thể là các nhà cung cấp xăng dầu. Tuần này, Đức cảnh báo rằng họ sẽ điều tra các nhà cung cấp xăng dầu có dấu hiệu lợi dụng cơ hội để tăng giá. Mặc dù giá dầu thô giảm, nhưng chi phí xăng dầu vẫn ở mức cao 2,26 Eurp (2,5 USD)/lít, so với mức 1,81 Euro (2 USD)/lít vào thời điểm trước đây.
Bà Monika, 75 tuổi, một người mua sắm đang dạo quanh siêu thị Penny, cho biết, chi phí toàn cầu tăng cao là điều không thể tránh khỏi khi một khu vực nào đó xảy ra xung đột, giao tranh.
“Tất cả chúng ta đều phải trả giá cho những gì đang xảy ra ở Ukraine”, bà nói.
