Tại hội thảo Kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới về quyền sở hữu đối với tài sản ảo và khuyến nghị cho Việt Nam, ngày 6/10, do Viện Nghiên cứu lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức, TS. Lê Hải Đường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp cho biết, trên thế giới, hoạt động giao dịch tài sản ảo, tài sản kỹ thuật số diễn ra rất sôi động và có giá trị cao.
Tuy nhiên, từ khi bùng phát dịch Covid-19, các giao dịch trao đổi, mua bán, sử dụng các sản phẩm trên môi trường mạng cũng như các tranh chấp liên quan đến trao đổi, mua bán sản phẩm kỹ thuật số liên tục phát sinh.
Vì vậy, nhiều nước trên thế giới đã xây dựng, ban hành chính sách, pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự này. Luật Phát triển và Bảo vệ viễn thông của Hàn Quốc quy định rõ về hành vi ăn cắp tài sản ảo, hay Trung Quốc có luật Bảo vệ lợi ích của người sở hữu tài sản ảo…
Ngoài ra, các quốc gia như Anh, Pháp, Mỹ, Đức, Nhật và Canada cũng đều đã xây dựng khung pháp lý, chính sách quản lý hoạt động kinh doanh, sử dụng tài sản ảo. Trong khi đó tại Việt Nam pháp luật hiện vẫn chưa công nhận quyền sở hữu đối với tài sản ảo, tài sản kỹ thuật số.
Tham luận về vấn đề này, TS. Đỗ Giang Nam, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, xét nghĩa chung nhất thì "tiền ảo" có thể được coi là loại tài sản phi truyền thống được hình thành trên công nghệ chuỗi khối và kỹ thuật mã hoá.
5 đặc trưng cơ bản của "tiền ảo" được ông Nam đề cập tại hội thảo gồm tính vô hình; tính được xác thực bằng mã hoá; sử dụng công nghệ sổ cái phân tán (DLT); tính phi tập trung; và được vận hành bằng nguyên tắc đồng thuận.
TS. Đỗ Giang Nam nhấn mạnh, từ phương diện pháp luật dân sự, sự xuất hiện của "tiền ảo" trên nền tảng công nghệ chuỗi khối đặt ra câu hỏi mấu chốt đây có phải là một dạng tài sản dưới góc độ pháp lý hay không. Cũng theo ông Nam điều này đang đặt ra vấn đề cấp bách trong thực tiễn ở Việt Nam.
Sự phức tạp của 'tiền ảo' rõ ràng đã đặt ra thách thức nội tại không nhỏ đối với hệ thống luật tài sản của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, và đòi hỏi phải cập nhật quan niệm mới về phân loại tài sản, về khái niệm quyền sở hữu.
Theo đó, TS. Đỗ Giang Nam nêu quan điểm cá nhân rằng, ngay cả khi chọn lựa cách tiếp cận cẩn trọng chờ đợi và học hỏi các quốc gia khác khi xây dựng quy chế phù hợp nhất cho "tiền ảo", thì trước hết nên công nhận "tiền ảo" là tài sản.
Theo phân tích của ông Nam, việc công nhận này để khai thác tối đa, khuyến khích phát triển các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, sáng tạo và coi đó là căn cứ để thu thuế đối với lợi nhuận kiếm được từ hoạt động đầu tư, khai thác "tiền ảo", mở ra khả năng áp dụng được ngay một số cơ chế pháp lý chung có sẵn của các lĩnh vực pháp luật khác vào việc quản lý "tiền ảo".
Sớm xây dựng khung pháp lý về tài sản ảo
Đứng trước những thách thức, Ths.Nguyễn Huy Hoàng Nam, Khoa Pháp luật Dân sự, Trường Đại học Luật Hà Nội đề nghị, cần khẩn trương, chủ động nghiên cứu, đưa ra một khái niệm phù hợp về "tài sản mã hóa" theo hướng công nhận đây là một loại tài sản theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015.
Bên cạnh đó, để kiểm soát các hoạt động huy động vốn sử dụng tài sản mã hóa biến tướng (như lừa đảo theo hình thức đa cấp) cần khẩn trương hình thành cơ quan quản lý Nhà nước về tài sản ảo, tài sản mã hóa.
Đồng tình với ý kiến trên, ThS.Nguyễn Thị Long, Giảng viên khoa pháp luật dân sự, Đại học Luật Hà Nội nêu đề xuất, Việt Nam cần sớm hoàn thiện chính sách, học lý về tài sản từ đó có nền tảng lý thuyết vững chắc định hướng xây dựng khung pháp luật hiệu quả về tài sản nói chung và tài sản ảo nói riêng, nhằm đảm bảo quá trình sửa đổi, xây dựng pháp luật nói chung và pháp luật về tài sản ảo nói riêng tác động tích cực đến nền kinh tế, giảm thiểu rủi ro pháp lý.
Ngoài ra, ThS. Nguyễn Thị Long cũng lưu ý, cần có sự phối hợp, tham vấn, đối thoại trực tiếp giữa các chuyên gia pháp lý, kinh tế và chuyên gia công nghệ thông tin để đảm bảo những quy định về tài sản ảo có tính khả thi.
Trên cơ sở tổng hợp kinh nghiệm quản lý tiền mã hóa của một số quốc gia trên thế giới, Ths. Phan Minh Anh, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, công tác quản lý tiền mã hóa đối Việt Nam trong tương lai phải được hoàn thiện. Theo đó, trong quá trình xây dựng khuôn khổ chính sách quản lý tiền mã hóa, tiền ảo, Việt Nam cần tập trung làm rõ những khái niệm, linh hoạt trong việc tiếp cận các vấn đề hiện tại và tương lai.
