Tình hình thông quan vẫn “dậm chân tại chỗ”
Chia sẻ thông tin về tình hình xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc ở các cửa khẩu phía Bắc trong diễn đàn "Kết nối sản xuất - chế biến nông sản và thúc đẩy tiêu thụ thị trường nội địa" ngày 31/12, ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, hiện nhiều nông sản Việt Nam đang vào vụ nhưng do các chính sách giám sát COVID-19 của Trung Quốc ngày càng tăng cường, duy trì chế độ “Zero Covid” đã gây khó khăn lớn cho quá trình tiêu thụ.
“Những vấn đề ở biên giới đặt ra yêu cầu về việc chế biến nông, lâm, thủy sản của Việt Nam phải thay đổi, nhất là khi Tết Nguyên đán đang đến gần. Một số mặt hàng như thủy sản, rau quả bảo quản lạnh sẽ được Trung Quốc giám sát chặt chẽ. Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến năng lực thông quan tại cửa khẩu giảm khoảng một nửa thời gian qua”, ông Hòa nói thêm.
Nhằm giải quyết các vấn đề ùn tắc nông sản, ông Lê Thanh Hòa cho rằng, ngành nông nghiệp đã tổ chức nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình lưu thông, xuất nhập khẩu nông sản cả ở cửa khẩu, lẫn các địa phương. Tuy nhiên, nhiều địa phương chưa kịp điều tiết hàng hóa, dẫn đến việc nhiều xe chở nông sản lên biên giới đã phải quay đầu trở lại các đô thị lớn như Hà Nội để “nội tiêu”.
“Chúng ta cần định hướng tập trung tiêu thụ tốt các sản phẩm đang vào mùa vụ. Những doanh nghiệp có khả năng chế biến sâu, hoặc có công nghệ bảo quản cần tham gia vào quá trình này, tránh tình trạng để giá nông sản giảm sâu”.
Mặc dù sự việc ùn ứ nông sản ở cửa khẩu biên giới Trung Quốc diễn ra hàng năm nhưng lãnh đạo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản vẫn khẳng định Trung Quốc vẫn là một thị trường quan trọng đối với Việt Nam. Nhận định này được chứng tỏ bằng việc bất chấp những khó khăn về thông quan, giá trị xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc vẫn đạt khoảng 1,7 tỷ USD.
Từ ngày 01/01/2022, Trung Quốc áp dụng Lệnh 248, Lệnh 249, trong đó thắt chặt hơn việc quản lý kinh tế biên mậu và thúc đẩy việc xuất nhập khẩu chính ngạch. Ông Hòa nhận định, đây là vấn đề mà các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng Việt Nam cần lưu ý, bên cạnh cải tiến, nâng cao quy trình sản xuất để đảm bảo chất lượng sản phẩm, đảm bảo khả năng có thể tham gia vào các chuỗi siêu thị lớn của Trung Quốc.
Trong số các tỉnh phía Bắc đang bị ùn ứ xe chở nông sản xuất khẩu, số xe chủ yếu dồn về tỉnh Lạng Sơn. Thông tin về tình hình thông quan tại các cửa khẩu của tỉnh, bà Đinh Thị Thu, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Lạng Sơn cho biết, hiện hàng ngày vẫn chỉ có khoảng dưới 100 xe được thông quan tại mỗi cửa khẩu và đa số là sản phẩm khô chứ rất ít hoa quả tươi.
Bà Thu thông tin, tổng lượng xe ùn tắc tại Lạng Sơn hiện nay vào khoảng 2.900 xe, đang giảm dần nhưng chủ yếu là do nhiều xe quay đầu về tiêu thụ nội địa, đặc biệt là sau khi phía thành phố Bằng Tường của Trung Quốc thông báo ngừng nhập khẩu thanh long từ 0h 29/12 - 24h 26/01/2022.
Thời gian qua, Lạng Sơn đã có nhiều chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, lái xe đường dài đang bị ùn tắc tại cửa khẩu như giảm phí dịch vụ, điều trị miễn phí nếu tài xế mắc COVID-19. Bên cạnh đó, tỉnh cũng thường xuyên củng cố, tăng cường quan hệ, thông tin với các địa phương phía Trung Quốc để hỗ trợ thông quan nông sản.
Theo bà Đinh Thị Thu, trong thời gian tới việc xuất khẩu nông sản dự kiến sẽ gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là 2 dịp nghỉ Tết dương lịch và Tết Nhâm Dần đang đến gần khi Trung Quốc sẽ tạm dừng nhập khẩu hàng hóa từ container lạnh trong 28 ngày của dịp Tết Nguyên đán (14 ngày trước Tết và 14 ngày sau Tết).
“Kiến nghị các đơn vị cấp trên cần tổ chức thêm các cuộc hội đàm cấp cao để thông quan nốt 2.900 xe đang còn ùn tắc trước Tết Nguyên đán. Tăng cường đàm phán với Trung Quốc tăng thời gian làm việc tại các cửa khẩu vẫn còn hoạt động, từ 4h, 8h lên 12h mỗi ngày để nâng cao năng lực thông quan".
Bên cạnh đó, đại diện ngành nông nghiệp Lạng Sơn cũng đề nghị các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng có phương án đẩy mạnh chế biến, tiêu thụ nội địa trong tình hình xuất khẩu đang gặp khó khăn hiện nay.
Đối với vấn đề xuất khẩu nông sản tại các cửa khẩu của tỉnh Lào Cai, ông Hoàng Chí Hiền, Giám đốc Sở Công thương Lào Cai cho rằng Việt Nam đang kém cạnh tranh về đường vận chuyển hơn các nước khác.
“Hệ thống đường sắt giữa Lào Cai và Trung Quốc chưa đồng bộ về khổ đường ray. Trong khi đường sắt cao tốc Vân Nam – Lào sắp khánh thành sẽ tạo điều kiện cho hàng nông sản từ Lào, Thái Lan, Campuchia qua đây rất lớn. Hiện nông sản các nước ASEAN đang tràn ngập ở Côn Minh”, ông Hiền thông tin.
Lãnh đạo Sở Công thương Lào Cai đề nghị Bộ NN&PTNT sớm đàm phán ký kết hiệp định về kiểm dịch nông, thủy, hải sản, mở rộng danh mục trái cây xuất sang Trung Quốc do phía bạn còn nhiều nhu cầu về nông sản Việt Nam.
“Chúng tôi cũng kiến nghị sớm ban hành cơ chế chính sách, hoặc gói hỗ trợ đặc biệt cho ngành chế biến sâu. Vừa qua, Lào Cai đã mời gọi được một nhà đầu tư chế biến dứa, có thời điểm không đủ hàng, phải vào tận Thanh Hóa tìm nguồn hàng. Lào Cai đang rà soát, xây dựng cửa khẩu xanh, vùng đệm an toàn. Việc này, phía Trung Quốc đã làm, và sắp tới còn siết chặt hơn”.
Ông Hiền cũng cho biết được sự đồng ý của Bộ Giao thông Vận tải, Lào Cai sẽ xây thêm tuyến đường sắt để kết nối với Vân Nam. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã thành lập Tổ công tác đặc biệt với sự tham gia của nhiều ngành để trao đổi với phía Trung Quốc, đề nghị kéo dài thời gian thông quan.
Thông tin tới Diễn đàn từ cửa khẩu Móng Cái (Quảng Ninh), ông Nguyễn Văn Dương, Phó Chi cục trưởng Chi cục Cửa khẩu Móng Cái cho biết, từ 21/12/2021, thủ tục thông quan qua cửa khẩu Đông Hưng bị tạm ngưng. Điều này dẫn tới việc hàng hóa nông sản bị ùn ứ tại Cầu Bắc Luân II và Lối mở Km 3+4 phường Hải Yên.
Giải pháp của Cửa khẩu Móng Cái là đề nghị các đơn vị kinh doanh kho bãi tạo điều kiện, chia sẻ với khó khăn của những xe chở nông sản lên cửa khẩu, giúp giảm chi phí.
“Hiện nay, hàng nông sản qua cửa khẩu còn tồn 146 xe của 20 doanh nghiệp. Số này đang tìm đường tiêu thụ trở lại nội địa. Riêng tinh bột sắn tồn 38 xe có thể đưa vào kho bảo quản, do đây là hàng khô, thủy hải sản tồn 139 xe. Cửa khẩu Móng Cái đã thông báo đến doanh nghiệp, và có phương án giảm chi phí bảo quản cho chủ hàng”.
Cần đánh giá lại tiềm năng của thị trường nội địa
Trước những khó khăn do ùn ứ nông sản tại một loạt cửa khẩu biên giới phía Bắc, ông Nguyễn Thái Dũng, Tổng giám đốc Công ty TNHH Bán lẻ BRG (BRG Retail) – một doanh nghiệp bán lẻ quy mô lớn cho biết, đơn vị sẽ triển khai bán hàng không lợi nhuận cho nông sản Việt Nam gặp khó trong xuất khẩu như trái cây, hải sản trên hệ thống siêu thị BRG Mart.
Bên cạnh việc đưa nông sản đến hệ thống siêu thị ở 7 tỉnh thành trải dài từ Bắc vào Nam, BRG Retail sẽ chuẩn bị hệ thống kho lạnh để tích trữ hải sản, trái cây để bán hàng từ nay đến cuối năm. Ngoài ra, với hạ tầng công nghệ có sẵn, BRG Retail cũng đẩy mạnh bán các mặt hàng nông sản trên hệ thống ứng dụng mua hàng online của mình.
“Thị trường nội địa đang vào giai đoạn tiêu thụ cuối năm, nhu cầu cũng tăng nên chúng tôi muốn hợp tác với bà con nông dân và doanh nghiệp để tiêu thụ. Với chất lượng, hình thức sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu cùng với mức giá bán phi lợi nhuận của BRG Retail, chắc chắn người tiêu dùng sẽ đón nhận”.
Ông Dũng cho rằng Bộ NN&PTNT và các đơn vị liên quan cần có chính sách tuyên truyền để bà con nông dân, doanh nghiệp quan tâm hơn đến thị trường nội địa, chứ không chỉ tìm đến khi xuất khẩu gặp khó khăn như hiện nay.
“Có thể do thói quen kinh doanh nên đa số nông sản phía Nam thường hướng đến xuất khẩu, chưa quan tâm đến thị trường nội địa. Do đó, chúng ta cần có công tác định hướng phù hợp để cân đối thị trường xuất khẩu và nội địa để tránh được rủi ro trong xuất khẩu. Khi song hành trong thị trường xuất khẩu và nội địa, chúng ta sẽ phát triển ổn định và bền vững”, Tổng giám đốc BRG Retail nhấn mạnh thêm.
Đồng tình với ý kiến nghị của ông Dũng, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho rằng các đơn vị xuất khẩu cần lưu ý thông tin cửa khẩu và quan tâm hơn đến vấn đề tiêu thụ nội địa vì sắp bước vào kỳ nghỉ Tết kéo dài.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng cũng lưu ý các doanh nghiệp, hiệp hội xuất khẩu cần tìm hiểu, đẩy mạnh chế biến và xuất khẩu đi các thị trường khác. Với các đơn vị chế biến trong nước cần kết nối thông tin với các vùng nguyên liệu để hỗ trợ tiêu thụ trong giai đoạn khó khăn hiện nay.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam
“Trong điều kiện Trung Quốc hạn chế nhập nông sản, trong đó có những trái cây chủ lực của Việt Nam như thanh long, mít, dưa hấu, thì chúng ta cần làm rõ thêm vai trò của thị trường nội địa. Tiềm năng của thị trường nội địa rất lớn, cần tích cực thay đổi tư duy, Chính phủ cũng đã có chủ trương đa thị trường, đa lợi ích”.
Theo Thứ trưởng Nam, có nhiều tin nhắn nói rằng thị trường Trung Quốc có giá tốt hơn. Tuy nhiên, qua ý kiến của các cơ quan chức năng tại cửa khẩu về khó khăn hiện tại, các doanh nghiệp cần tích cực thay đổi tư duy.
“Trong khi các cửa khẩu Trung Quốc gần như đóng cửa, chúng ta phải thay đổi, thích nghi, các hiệp hội, doanh nghiệp, địa phương cần tăng cường kết nối để tiêu thụ. Đây là trách nhiệm chung của chúng ta. Bộ NN&PTNT sẽ làm hết mình với vai trò kết nối”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.
