Làn sóng xu hướng làm việc mới
Theo Nikkei Asia, Nhật Bản, từ lâu được biết đến với văn hóa làm việc quên thời gian, đang là quốc gia dẫn đầu châu Á về xu hướng làm việc 4 ngày/tuần.
Một số doanh nghiệp hàng đầu của Nhật đã công bố kế hoạch cắt giảm số ngày làm việc trong tuần. Tập đoàn Hitachi hồi tháng 4 cho biết họ sẽ áp dụng tuần làm việc 4 ngày cho khoảng 15.000 nhân viên của mình trong năm tài chính, dự kiến kết thúc vào tháng 3/2023. Cũng trong tháng này, nhà phát triển trò chơi Game Freak, nổi tiếng với loạt game Pokemon, thông báo đã áp dụng cơ chế làm việc kiểu mới với một số nhân viên. Các công ty tên tuổi lớn khác như Panasonic và NEC cũng đang xem xét các cơ chế tương tự.
 |
Nhân viên của tập đoàn Hitachi có thể lựa chọn thời gian làm việc một cách linh hoạt. Ảnh: Nikkei Asia |
Xu hướng này cũng lan dần đến các quốc gia châu Á. Tại Indonesia, công ty cho vay Alami đã thực hiện cơ chế tuần làm việc 4 ngày từ năm ngoái với mục đích cải thiện sức khỏe tinh thần và năng suất làm việc của nhân viên.
Trước đó, công ty giáo dục Eduwill của Hàn Quốc đã áp dụng cơ chế tương tự từ năm 2019. Đây là công ty đầu tiên trong ngành giáo dục tại quốc gia này thực hiện điều này. Sáng kiến của Eduwill đã thúc đẩy bà Sim Sang-jung thuộc Đảng Công lý tiến bộ, người từng là ứng cử viên trong cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 3, đề xuất làm việc 4 ngày/tuần là một trong những chính sách ưu tiên của bà.
Trong khi đó, Ấn Độ cũng đang chuẩn bị thực hiện 4 thay đổi về luật lao động trong năm nay, trong đó có sự thay đổi về giờ làm và mức lương. Theo quy định mới, người lao động có thể lựa chọn làm việc 4 ngày/tuần, dù tổng số giờ làm việc mỗi tuần (khoảng 48 giờ) vẫn không đổi so với hiện tại.
Những động thái này diễn ra trong bối cảnh đại dịch Covid-19 khiến các công ty cũng như người lao động thay đổi suy nghĩ về cách tiếp cận công việc. Các cuộc khảo sát tại châu Á cho thấy làm việc ngắn hơn trong tuần là một trong những thay đổi chính sách được người lao động mong muốn nhất.
Tập đoàn nhân sự khổng lồ của Nhật Bản Persol Holdings gần đây đã thực hiện khảo sát khoảng gần 1.000 nhân viên về chính sách mà họ mong muốn áp dụng nhất. Kết quả là, phần lớn (23,5%) người được hỏi cho biết họ ủng hộ áp dụng cơ chế tuần làm việc 3-4 ngày/tuần.
Một báo cáo của Milieu Insight hồi tháng 2 cũng chỉ ra xu hướng tương tự ở các nước khác tại châu Á, với 78% người tham gia khảo sát ở Việt Nam và 69% ở Indonesia bày tỏ mong muốn mạnh mẽ về tuần làm việc ngắn hơn.
Thời gian làm việc "quá tải" cản trở tăng năng suất
Tuy nhiên, đại dịch và tác động của nó tới phong cách làm việc chỉ là một phần của câu chuyện. Việc thúc đẩy áp dụng làm việc ngắn hơn trong tuần một phần là bắt nguồn từ sự phản ứng dữ dội về thời gian làm việc “siêu dài” tại châu Á.
Nhật Bản đã phải vật lộn với “karoshi” (từ chỉ văn hóa “làm việc đến chết”) là vấn nạn nhức nhối kéo dài suốt nhiều thập kỷ. Theo số liệu của chính phủ nước này, trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2021, có hơn 2.800 khiếu nại bồi thường liên quan tới “karoshi”, tăng 43% so với 10 năm trước.
Vấn đề này một lần nữa dấy lên làn sóng phản đối kịch liệt trong công chúng Nhật Bản khi một nhân viên 24 tuổi của hãng quảng cáo Dentsu đã tự tử sau khi làm việc quá giờ hành chính vào năm 2015.
 |
Châu Á vật lộn với tình trạng năng suất lao động thấp. Nguồn: Dữ liệu về năng suất lao động của Tổ chức Năng suất châu Á (APO) năm 2021 |
Các quốc gia láng giềng của Nhật Bản như Trung Quốc và Hàn Quốc cũng được biết đến với tình trạng làm việc quá sức.
Trung Quốc có văn hóa làm việc “996”, phổ biến trong lĩnh vực công nghệ, trong đó các nhân viên làm việc từ 9h sáng tới 9h tối, 6 ngày/tuần. Trong khi đó, tại Hàn Quốc, giờ làm việc trung bình năm 2020 của người lao động là 1.908 giờ, mức cao nhất ở châu Á và nhiều hơn 221 giờ của các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).
Không chỉ có thời gian làm việc kéo dài, nhiều quốc gia châu Á cũng vật lộn với tình trạng năng suất lao động thấp.
Theo một báo cáo năm 2021 của Tổ chức Năng suất châu Á (APO), ngoài Singapore, nhiều quốc gia trong khu vực không theo kịp các nước phương Tây về năng suất lao động. Mức năng suất lao động trung bình tại 10 quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thấp hơn 81% so với Mỹ.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định rằng chỉ các công ty hành động là chưa đủ, cần các Chính phủ cũng cần bắt tay vào.
Ở phương Tây, doanh nghiệp được yêu cầu phải sắp đặt khoảng nghỉ giữa các ca làm việc và phải trả mức lương làm thêm giờ hào phóng. Tuy nhiên, ở Nhật Bản, mức lương ngoài giờ hành chính chỉ là lương cơ bản cộng thêm khoảng 25%, thấp hơn nhiều so với ở Mỹ hoặc Anh.
“Giờ làm thêm ở Nhật Bản là món hời đối với các doanh nghiệp”, ông Yoshie Komuro, CEO của công ty tư vấn Work Life Balance tại Tokyo, nhận xét, đồng thời cho rằng các chính phủ cũng nên thúc đẩy doanh nghiệp “đánh giá năng suất lao động của nhân viên một cách hiệu quả”.
Tuy nhiên, không phải mọi chính phủ đều đồng tình với sáng kiến tuần làm việc ngắn ngày hơn. Tại Trung Quốc, Bộ Nguồn nhân lực và An sinh Xã hội năm ngoái đã từ chối đề xuất áp dụng tuần làm việc 4,5 ngày (36 giờ) mà các nhà lập pháp đưa ra.
"Không có cơ sở thực tế nào cho việc cắt ngắn hơn nữa giờ làm việc”, Bộ này nói, đồng thời nhận định rằng điều này làm gia tăng chi phí và tạo gánh nặng cho doanh nghiệp. Bộ này nói thêm, người sử dụng lao động sẽ phải trả từ 150-300% mức lương cơ bản cho thời gian làm việc ngoài giờ của nhân viên.
Thời gian làm việc rút ngắn có thể đi ngược lại mục tiêu Trung Quốc trở thành quốc gia phát triển hàng đầu vào năm 2035. Bên cạnh đó là những thách thức thực tế khi đưa ý tưởng này trở thành hiện thực.
Ông Kyoko Kida, người điều hành website tuyển dụng Nhật Bản Doda, cho biết một số công ty áp dụng làm việc 4 ngày/tuần đã chỉ ra một loạt vấn đề, ví dụ như khối lượng công việc giảm xuống nhiều hơn đối với một số nhân viên, cũng như khiến việc quản lý và tính toán lương trở nên phức tạp hơn.
Khi nói đến việc thực hiện một tuần làm việc 4 ngày, nếu "thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ dẫn đến thất bại", ông Kida nhận định.
